THÔNG TIN TÀI LIỆU
- Trường: Học viện khoa học xã hội
- Tác giả: Đoàn Hồng Nhung
- Phân loại tài liệu: Luận án / Ngành: Ngôn Ngữ học / / Chuyên ngành Cao học: Ngôn ngữ học so sánh – đối chiếu
- Năm: 2023 / Số trang: 160 / Định dạng: PDF, WORD
- Từ khóa tìm kiếm: Ẩn dụ, Ẩn dụ cấu trúc, Báo chí, Báo Nhân dân điện tử, Báo Tiếng Anh, Báo Tiếng Việt, Cấu trúc, Đối chiếu, The New York Times, Tiêu đề
- /
MỤC LỤC TÀI LIỆU
TÓM TẮT NỘI DUNG
Nghiên cứu về ẩn dụ có thể bắt nguồn từ Aristotle, người coi ẩn dụ như một vấn đề của ngôn ngữ theo cách truyền thống (Lakoff (1993) [80]. Những quan điểm truyền thống về phép ẩn dụ đã bị đảo lộn khi George Lakoff và Mark Johnson đưa ra quan điểm mới về phép ẩn dụ từ góc độ nhận thức trong cuốn sách “Metaphors we live by” (Chúng ta sống bằng ẩn dụ) vào năm 1980 [78]. Các tác giả này cho rằng ẩn dụ là một hiện tượng khái niệm hơn là một hiện tượng ngôn ngữ. Nghiên cứu về ẩn dụ khái niệm được Kövecses phát triển thêm. Kövecses (2003) đã giải thích rất chi tiết về phép ẩn dụ trong cuốn sách “Metaphor: A practical Introduction, 2003” (Ẩn dụ: Giới thiệu thực tế), giúp người đọc hiểu rõ về phép ẩn dụ khái niệm, nghiên cứu về ẩn dụ đã trở thành một trong những lĩnh vực trung tâm của nghiên cứu ngôn ngữ [73].
Trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay, việc độc giả truy cập các trang báo mạng chính thống của quốc tế và trong nước (trong đó có báo Nhân dân điện tử và The New York Times) để nắm bắt thông tin ngày càng trở nên phổ biến vì tính chất nhanh, lượng thông tin nhiều và đa dạng. Nghiên cứu diễn ngôn báo chí nói chung, nghiên cứu tiêu đề và sa-pô với tư cách là một thành tố đặc biệt trong tác phẩm báo chí nói riêng hiện là đối tượng nghiên cứu được chú ý trong Việt ngữ học gần đây. Trong một xã hội bùng nổ thông tin với sự phát triển mạnh mẽ của báo chí điện tử và các trang mạng xã hội ngày nay, sự đa chiều, đa diện của thông tin khiến người đọc phải cân đối quỹ thời gian để có kỹ năng nắm bắt, tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng và đầy đủ nhất. Với những độc giả ít thời gian, một lựa chọn thông minh là đọc nội dung tiêu đề (phần nêu chủ đề bài báo) và sa-pô (phần tóm tắt nội dung chính của bài báo – đứng ngay dưới tiêu đề) của bài viết để nắm bắt các thông tin chủ đề và tinh thần của bài báo, từ đó chọn lọc các thông tin quan trọng, phù hợp với nhu cầu nắm bắt tin tức của bản thân để quyết định đọc toàn bộ bài viết hay không. Xuất phát từ vai trò quan trọng của tiêu đề và sa-pô báo chí, các nhà báo, biên tập viên thường chú trọng tới việc sử dụng các biện pháp tu từ ngữ nghĩa cũng như ẩn dụ ý niệm trong hai thành tố quan trọng này nhằm thu hút và kích thích sự khám phá, tìm hiểu của độc giả cho bài viết, qua đó đạt được mục tiêu truyền tin, quảng bá thông tin. Theo Michael Schudson (2003), báo chí được xếp hạng “quyền lực thứ tư trong xã hội, sau quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp”. Thông qua sức mạnh của ngôn từ và tính năng tác động mạnh mẽ, tức thời của tin tức, ngôn ngữ báo chí mang ưu thế vượt trội của “quyền lực mềm”, góp phần tạo lập, định hướng và lan toả dư luận xã hội, đặc biệt là báo mạng điện tử. Với tính chất cập nhật thông tin nhanh chóng, thường xuyên, đa chiều, người đọc có thể cập nhật và chia sẻ thông tin cũng như tham gia cung cấp thông tin, góp phần phản biện xã hội, làm cho môi trường thông tin trở nên đa chiều. Vì vậy, nghiên cứu diễn ngôn báo chí hiện là một địa hạt được các nhà ngôn ngữ học đặc biệt quan tâm.
Các nghiên cứu trước đây về phép ẩn dụ trong tin tức báo chí đã đi vào các địa hạt rất cụ thể như: diễn thuyết về người nhập cư (Santa Ana, 1999), xây dựng hệ tư tưởng (Kitis & Milapides, 1997), trong văn bản kinh doanh (Koller, 2004) hoặc báo cáo thể thao (Charteris-Black, 2005) [51], hay ẩn dụ ý niệm trong các diễn ngôn chính trị trong luận án của Nguyễn Tiến Dũng , 2019 [8] và Hồ Thị Thoa, 2022 [40]). Tuy nhiên, nghiên cứu tiêu đề báo chí cũng như phần sa-pô trong các tác phẩm báo chí dưới góc độ ngôn ngữ học, đặc biệt là tiếp cận từ góc độ ngôn ngữ học tri nhận vẫn còn là địa hạt mới mẻ, ít được quan tâm nghiên cứu. Từ lý thuyết của ngôn ngữ học tri nhận, luận án nghiên cứu ẩn dụ cấu trúc trong các tiêu đề và sa-pô báo Nhân dân điện tử và The New York Times. Căn cứ vào những tương liên trong kinh nghiệm và những miền tri thức được chiếu xạ từ miền nguồn sang miền đích, luận án làm rõ cơ chế sao phỏng giữa hai miền không gian trong tư duy ngôn ngữ của các tác giả. Chúng tôi hy vọng nghiên cứu này không chỉ giúp ích trong phạm vi giảng dạy và nghiên cứu mà còn có ý nghĩa với độc giả trong việc cập nhật thông tin quốc tế và trong nước một cách nhanh chóng và chuẩn xác.
